Carmen De Lavallade: Χορεύτρια, Χορογράφος και Ηθοποιός

Η αρχή της Carmen De Lavallade στον χορό

Η Carmen De Lavallade γεννήθηκε το 1931 από Κρεολούς γονείς και μεγάλωσε σε μια Μεξικάνικη γειτονιά στο Vernon, Los Angeles με την θεία της Adele, η οποία είχε το πρώτο βιβλιοπωλείο Αφρομερικάνικης ιστορίας σε κεντρικό δρόμο. Την έμπνευση για να κάνει τα πρώτα της βήματα στον χορό, της έδωσε η ξαδέρφη της Janet Collins, η οποία, αφού μετά από audition στην ομάδα Ballet Russes de Monte Carlo, απέρριψε τη θέση γιατί της ζητήθηκε να χορεύει μόνο με το δέρμα της βαμμένο λευκό, έγινε μία από τις πρώτες Αφροαμερικάνες πρίμες μπαλαρίνες, με την θέση της στην Metropolitan Opera.

Όπως αναφέρει η ίδια η De Lavallade, όταν ξεκίνησε τα μαθήματα χορού σε ηλικία 14^ων ετών με μια φίλη της θείας της, τη Melissa Blake, χρειαζόταν κάτι λιγότερο από 2 ώρες και 3 λεωφορεία για να φτάσει στο Hollywood, όπου βρισκόταν το στούντιο. Αυτό μαρτυρά το πάθος και την αγάπη που είχε για τον χορό.

Η αρχή της καριέρας της

Το 1949 ξεκίνησε να φοιτά με υποτροφία στην ομάδα του Lester Horton και έναν χρόνο μετά έγινε η Α’ χορεύτρια της ομάδας. Ο Horton της δίδαξε γλυπτική βασισμένη στην κίνηση, της δίδαξε νέες κουλτούρες που μετέφερε στις χορογραφίες της ομάδας, καθώς τους προσέφερε και μαθήματα μουσικής.

Όλοι οι χορευτές έπρεπε να γνωρίζουν τα πάντα για το θέατρο και το στήσιμό του, από τη σκηνή μέχρι τα φώτα, και από τη μουσική μέχρι το καθάρισμα και το συμμάζεμά του μετά το τέλος της παράστασης. Η De Lavallade έφτανε αρκετές ώρες νωρίτερα μαζί με τους υπόλοιπους χορευτές της ομάδας, για να σιδερώσουν τα κοστούμια τους και να ράψουν κάποιες λεπτομέρειες. Την τελευταία μισή ώρα πριν από την παράσταση δεν μιλούσε κανένας. Προετοιμάζονταν. Είχαν δημιουργήσει έναν συγκεκριμένο κώδικα επικοινωνίας και κανόνες συμπεριφοράς της ομάδας. Η De Lavallade χαρακτηρίζει αυτή την εμπειρία πολύτιμη, καθώς της έδωσε γνώση για όλες τις πτυχές του θεάτρου και της τέχνης της και της προσέφερε ταπεινότητα και αυτονομία, χωρίς να περιμένει τα πάντα από τους άλλους. Στη μετέπειτα καριέρα της συνέχισε να ράβει κάποια στοιχεία στο κοστούμι της μόνη της. Συμμετέχοντας στη δημιουργία των κουστουμιών της, την κάνει να αισθάνεται ότι το κοστούμι είναι δικό της.

Ο Horton δίδαξε στην ομάδα του την υγιή ζήλεια. Όλοι οι χορευτές παρατηρούσαν ο ένας τον άλλο για να βρουν αυτό που υστερούν σε σχέση με τους άλλους και να το βελτιώσουν. Η De Lavallade ισχυρίζεται ότι ήταν μια οικογένεια που μάθαινε ο ένας από τον άλλον. Κάποια στιγμή ο Horton πρότεινε στην De Lavallade να διδαχθεί από την Carmelita Maracci, μέλος της ομάδας, γιατί εκείνος δεν είχε πλέον κάτι άλλο να της διδάξει. Όπως αναφέρει η De Lavallade, ‘ανατράφηκε’ χορευτικά με εικόνες. Κάθε κίνηση συνοδευόταν από μια εικόνα που τη βοηθούσε να φανταστεί πως πρέπει να είναι, και συνήθως ήταν συσχετισμένη με την ιστορία του μπαλέτου. Αυτό το χαρακτηριστικό το κράτησε και το μετέφερε μετέπειτα και στους μαθητές της.

Η αδερφική σχέση με τον Alvin Ailey

Η Carmen De Lavallade γνώρισε τον Alvin Ailey στο λύκειο. Αφού τον είδε στην ενόργανη γυμναστική να κινείται στις ελεύθερες ασκήσεις πατώματος, εντυπωσιάστηκε και επέμεινε να πάει μαζί της στα μαθήματα του Horton. Στην αρχή ο Ailey καθόταν και παρακολουθούσε τα μαθήματα, μέχρι που ο Horton τον προέτρεψε να χορέψει. Ο Ailey ξεκίνησε να δουλεύει στο θέατρο σε τεχνικές θέσεις, μέχρι που το ερωτεύτηκε.

Μετά τον θάνατο του Horton, ο Ailey ανέλαβε τη θέση του χορογράφου. Ο Herbert Ross ήταν χορογράφος του έργου ‘House of Flowers’ στο Broadway και ζήτησε από τη De Lavallade και τον Ailey να συμμετέχουν. Αυτή ήταν μία ευκαιρία για την De Lavallade να φύγει από την ομάδα του Horton καθώς διαφωνούσαν με τον διευθυντή/σκηνοθέτη. Έτσι, ξανά η θεία της Adele μάζεψε τα πράγματά της και η ξαδέρφη της Janet, διαπραγματεύτηκε τον μισθό της στη νέα ομάδα καθώς γνώριζε τον παραγωγό. Σε αυτή την παράσταση γνώρισε και τον μετέπειτα σύζυγό της, Geoffrey Holder.

Την εποχή που η De Lavallade και ο Ailey μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη, όλοι οι χορογράφοι είχαν μικρές ομάδες και μοιράζονταν τους χορευτές. Όλες οι ομάδες συνεργάζονταν μεταξύ τους με κάποιον τρόπο. Ο Ailey και η De Lavallade δημιούργησαν μια μικρή ομάδα και μοιράζονταν χορευτές με άλλες, αλλά στην πορεία οι διαφορετικές υποχρεώσεις και τα όνειρα τους χώρισαν. Ο Ailey μεγάλωσε την ομάδα του, δημιούργησε την σχολή και η De Lavallade χόρευε για πολλές άλλες ομάδες με χορογράφους όπως ο John Butler, ο Glen Tetley, η Anna Sokolow και  η Agnes de Mille. Ξανασυναντήθηκαν αρκετές φορές χορευτικά αλλά όχι μόνιμα. Όπως, αναφέρει η De Lavallade η σχέση τους πάντα θύμιζε αδέρφια και όποτε χόρευαν μαζί ταίριαζαν και συνεργάζονταν πολύ καλά.

Las Vegas

Μετά από πρόταση της Pearl Bailey, η De Lavallade εργάστηκε ως χορεύτρια σε κλαμπ στο Las Vegas γιατί χρειαζόταν τα λεφτά. Εκείνη την εποχή δεν επιτρεπόταν να συναναστρέφονται στους ίδιους χώρους μαύροι και λευκοί. Έτσι λοιπόν και στη De Lavallade δεν επιτράπηκε να κολυμπήσει στην ίδια πισίνα με τους λευκούς θαμώνες. Αναφέρει ότι είχε ακούσει την ίδια εμπειρία και από τη Lena Horne, η οποίο έπαιρνε δευτερεύοντες ρόλους σε ταινίες, τα γυρίσματά της πραγματοποιούνταν χωριστά από τους υπόλοιπους ηθοποιούς και πολλές φορές οι σκηνές της διαγράφονταν εντελώς από τις ταινίες.

Αντίθετα, η ομάδα του Lester Horton αποτελούνταν από πληθώρα διαφορετικών εθνικοτήτων χωρίς όμως οι χορογραφίες του να έχουν πολιτικό περιεχόμενο. Και αυτό ήταν που οδήγησε την Bella Lewitzky να αποχωρήσει από την ομάδα, δίνοντας τη θέση της στη De Lavallade. Η Bella ήθελε να χορογραφούν έργα με πολιτικό περιεχόμενο, σε μια περίοδο που το επιζητούσε. Αλλά για τον Horton το γεγονός ότι ηγούνταν μιας επιτυχημένης ομάδας και σχολής απαρτισμένη από χορευτές όλων των εθνικοτήτων και είχε κατακτήσει το δικαίωμα να εκφράζει μέσα από το έργο του αυτό που αγαπούσε και ένιωθε, ήταν από μόνο του μια πολιτική πράξη.

Διδασκαλία στο Yale Repertory Theater

Οι διάφορες ομάδες στις οποίες χόρευε η De Lavallade άρχισαν να μεγαλώνουν και να χωρίζονται. Δεν μοιράζονταν τόσο συχνά χορευτές και κάθε ομάδα ακολουθούσε την δική της πορεία και το δικό της όραμα. Εκείνη την περίοδο η De Lavallade γνώρισε τους ηθοποιούς Mildred Dunnock και Alvin Epstein που προετοίμαζαν μία θεατρική παραγωγή στο Yale Repertory Theater. Όταν πήγε να δει την παράσταση γνώρισε τον  Robert Brustein, ιδρυτή και διευθυντή του Yale Repertory Theater και έτσι ξεκίνησε τη συνεργασία της με το θέατρο. Ξεκίνησε να διδάσκει κινησιολογία στους ηθοποιούς και έγινε μέλος της ομάδας. Η De Lavallade ήθελε πάντα να γίνει ηθοποιός, καθώς παρακολουθούσε και μαθήματα υποκριτικής με τη Stella Adler, και αυτή ήταν η ευκαιρία της να έρθει κοντά με τον κόσμο του θεάτρου και της υποκριτικής.  Όπως αναφέρει η De Lavallade σε συνέντευξή της η δουλειά που έκανε με τους ηθοποιούς σε σύγκριση με τους χορευτές ήταν πολύ διαφορετική. Οι ηθοποιοί αμφισβητούν τα πάντα. Είναι μέρος της μεθόδου τους ώστε να εντρυφήσουν και να καταλάβουν τον ρόλο τους. Η διαδικασία που ακολουθούν είναι εσωτερική. Αντίθετα, οι χορευτές, κυρίως του μπαλέτου, δεν τολμούν εύκολα να αμφισβητήσουν την κίνηση. Η διαδικασία τους είναι πιο εξωτερική και βασίζεται στην κινητική τεχνική και εκφραστικότητα του σώματός τους. Αυτή η δουλειά την βοήθησε να δει τον χορό διαφορετικά και να χορογραφεί με μεγαλύτερη εξερεύνηση και σκέψη για κάθε κίνηση και τη σημασία της. Οι ηθοποιοί μπορούν να γελοιοποιήσουν τον εαυτό τους με την καλή έννοια. Δεν προσπαθούν να είναι τέλειοι. Είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν τις ανάγκες του ρόλου τους. Ενώ οι χορευτές πρέπει να έχουν τέλεια τεχνική και έκφραση. Έτσι, η De Lavallade  προσπάθησε να χορογραφήσει τους χορευτές προσπερνώντας την ήδη εξαιρετική τεχνική τους. Ήθελε να κοιτάξουν μέσα τους και να βρουν τον λόγο και το νόημα κάθε τους κίνησης.

Καριέρα Υποκριτικής

Tο 1956 έκανε το τηλεοπτικό της ντεμπούτο στο μπαλέτο Flight του John Butler και το 1957 εμφανίστηκε στην τηλεοπτική παραγωγή του A Drum Is a Woman του Duke Ellington. Επιδιώκοντας να παίξει ως ηθοποιός, η Lena Horne τη σύστησε στα στελέχη της Twentieth Century Fox και μεταξύ 1952 και 1955, εμφανίστηκε σε πολλές ταινίες, συμπεριλαμβανομένης της Carmen Jones με την Dorothy Dandridge. Το 1959 πρωταγωνίστησε στο Odds Against Tomorrow με τον Harry Belafonte. Η De Lavallade εμφανίστηκε επίσης σε πολλές παραγωγές εκτός Broadway, όπως η Othello και η Death of a Salesman.

Η θεατρική της καριέρα ξεκίνησε με το έργο House of Flowers που αναφέρθηκε παραπάνω των Harold Arlen και Truman Capote. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο Yale Repertory Dance Theater, όχι μόνο ως δασκάλα κίνησης, αλλά και ως ηθοποιός. Εμφανίστηκε στις παραγωγές Macbeth, Julius Caesar, και Midsummer Night’s Dream. Άλλες θεατρικές παραγωγές του βιογραφικού της είναι Othello (Roundabout Theatre Company), House of Bernarda Alba (Pearl Theatre Company), Blood Wedding (Intiman Theatre), Three Sisters (Classical Theatre of Harlem), Step-Mother της Ruby Dee (Ensemble Studio Theatre) και Post Black της Regina Taylor (Ensemble Studio Theatre).

Carmen και Geoffrey

Η Carmen De Lavallade γνώρισε τον Geoffrey Holder στην παραγωγή του Broadway House of Flowers, που ήταν η πρώτη εμφάνιση του Holder στη Νέα Υόρκη. Ο Geoffrey Holder γεννήθηκε το 1930 στο Trinidad. Μεγάλωσε σε ένα καλλιτεχνικό περιβάλλον, όπου έπαιρνε έμπνευση από τις διάφορες ζωηρές κουλτούρες της χώρας του, τις Χολιγουντιανές ταινίες και κυρίως από τον μεγάλο του αδερφό Boscoe που ήταν χορευτής και ζωγράφος.

Και τα δύο αδέρφια ήταν γνωστά στο Trinidad για τους πίνακές τους και τις παραστάσεις χορού της Καραϊβικής με την ομάδα του Boscoe. Όταν ο αδερφός του Holder έφυγε για το Λονδίνο, αυτός ανέλαβε την ομάδα ως χορογράφος και σχεδιαστής κοστουμιών. Μετά από την περιοδεία τους στην Αϊτή και το Puerto Rico, η ομάδα κίνησε το ενδιαφέρον της Agnes De Mille και τους διασφάλισε ακρόαση στη Νέα Υόρκη.

Με την εμφάνισή του στο House of Flowers, ο Holder εντυπωσίασε με την κίνησή του στο σόλο του, βοήθησε τον George Balanchine στη χορογραφία, και συνεργάστηκε με τον Oliver Messe, καταξιωμένο σχεδιαστή κοστουμιών που ο Holder θαύμαζε από μικρός. Ο Messel ενστερνίστηκε το στυλ Καραϊβικής στα σχέδια του Holder και το ενσωμάτωσε στο κοστούμι του και σε αυτό της συμπρωταγωνίστριάς του Pearl Bailey.

Εκτός από την εμφάνισή του ως χορευτής σε διάφορες παραστάσεις, όπως η Aida της Metropolitan Opera το 1956, ο Holder συνέχισε να ζωγραφίζει κερδίζοντας την υποτροφία του ιδρύματος Guggenheim την ίδια χρονιά. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, παρήγαγε ένα άλμπουμ με τραγούδια της Καραϊβικής, έγραφε μια στήλη στους New York Times και διεύρυνε την φήμη του ως σχεδιαστής κοστουμιών. Η πρώτη του προσφορά για επίσημη παραγγελία κοστουμιών ήρθε από τον John Butler για την παράσταση Glory Folk το 1958.

Ο Holder μεγάλωσε μέσα στη μόδα και τον ρουχισμό, καθώς η μητέρα του ήταν ‘μοδίστρα’ στο Trinidad. Η ομάδα του βρήκε αναγνώριση στη Νέα Υόρκη για πολλούς λόγους και ένας από αυτούς ήταν η εκπροσώπηση του χορού της Καραϊβικής. Το ίδιο στυλ ακολουθούσαν και τα κοστούμια που σχεδίαζε αντλώντας υλικό από κορεσμένα χρώματα, και δυναμικά στοιχεία που έδιναν έμφαση στην κίνηση του σώματος.

Η καριέρα του αποτελούνταν από έργα για τον χορό, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και την εκπαίδευση. Ανάμεσα σε αυτά είναι πολλά σημαντικά έργα χορού και σχεδιασμού. Ένα παράδειγμα είναι η παράσταση Prodigal Prince που παρουσιάστηκε το 1968 από το Alvin Ailey American Dance Theater και αποτελεί δείγμα της αγάπης του για την Αϊτινή κουλτούρα. Ο Holder έγραψε τη μουσική, χορογράφησε και σχεδίασε τα σκηνικά και τα κοστούμια βασισμένος στη ζωή του Αϊτινού, σουρεαλιστή, φολκ καλλιτέχνη, Hector Hyppolite. Άλλα παραδείγματα είναι οι παραγωγές Dougla και Firebird για το χοροθέατρο του Harlem.

Η De Lavallade και ο Holder ήταν ένα καλλιτεχνικό ζευγάρι που δημιουργούσε χωριστά αλλά και σε συνεργασία πολλές παραστάσεις. Η De Lavallade υπήρξε πολλές φορές η μούσα των πινάκων του Holder και ο ίδιος σχεδίαζε τα περισσότερα κοστούμια της για τις παραστάσεις της. Ένα παράδειγμα είναι το κομμάτι που ο Holder χορογράφησε και σχεδίασε τα κοστούμια, La danse avec la pipe, στο οποίο χόρεψε και η De Lavallade και παρουσιάστηκε ως έναρξη για την περιοδεία της Josephine Baker στην Αμερική, το 1963. Δύο χρόνια αργότερα η Baker σύστησε το ταλαντούχο ζευγάρι στο Παρίσι ως το δίδυμο που θα κάνει πάταγο στη διασταύρωση χορού και μόδας.

Το ζευγάρι ήταν δημοφιλές στον τύπο από τη δεκαετία του 1950 για το ταλέντο, το στυλ και την κομψότητά τους. Η De Lavallade χαρακτηρίστηκε ως ‘η νέα βασίλισσα του μπαλέτου’ και τα πόδια της συγκρίνονταν με αυτά της Katherine Dunham και ο Holder ήταν γνωστός για την εκλεπτυσμένη ενδυμασία του. Ο Holder σχεδίαζε ρούχα για τη De Lavallade εντός και εκτός σκηνής, με παράδειγμα την ετήσια τουαλέτα που της έκανε δώρο για τις εμφανίσεις της στο Kennedy Center Honors.

Οι εμφανίσεις μόδας που δημιουργούσε το ζευγάρι αντιπροσωπεύουν την κλιμάκωση της Αφροαμερικάνικης παραστατικής τέχνης του χορού και της στενής σχέσης της με τη μόδα του 20^ου αιώνα. Η συνεργασία του Holder με τη De Lavallade ξεπηδά από τη σκηνή στον κόσμο της μόδας μιλώντας για την Αφροαμερικάνικη ιστορία χορού και μόδας. Ο αντίκτυπός των δύο αυτών χορευτών στη μόδα ήταν μεγάλος και είναι αντιπροσωπευτικός ενός μεγαλύτερου κινήματος Αφροαμερικανών χορευτών που έχουν τιθασεύσει τη δύναμη του ενδύματος για να πουν την ιστορία τους εντός και εκτός σκηνής.

ΒΡΑΒΕΙΑ

• 2004

  • Black History Month Lifetime Achievement Award

  • Rosie Award (Rosetta LeNoire Award)

• 2006

  • Bessie Award

  • Honorary Doctor of Fine Arts, State University of New York (Purchase College)

• 2007

  • Capezio Dance Award

• 2008

  • Honorary Doctor of Fine Arts, Juilliard School

• 2016

  • Obie Award for Lifetime Achievement

• April 2017

  • Honoree, The New Jewish Home’s 4th Annual Eight Over Eighty Gala

• December 2017

  • Kennedy Center Honors Award

• August 30, 2023

  • Richmond Ballet’s Lifetime Achievement in Dance Award

ΠΗΓΕΣ

Dance & Fashion, Valerie Steele (2013)

Broadwayworld.com

Bigthink.com

Thehistorymakers.org