Φούστα Τουτού: Η ιστορία

Η Jeanne Nolden, μιλώντας για τη φούστα τουτού και την κατασκευή της αναφέρει: “It can be tedious, time-consuming, frustrating, and difficult. You vow, ‘Never again!’—until the next time. It is truly a labor of love, but if tutus are properly cared for, they can last up to 20 years.” Περιγράφει την κατασκευή της τουτού ως μία διαδικασία που συχνά φέρνει τους σχεδιαστές στα όριά τους, αλλά πάντα παραμένει μόχθος αγάπης. Η τουτού φούστα χορού είναι ένα ιδιαίτερο, περίτεχνο ρούχο, που πηγαίνει σετ με κορμάκι ή κορσέ, και έχει γίνει το σήμα κατατεθέν της μπαλαρίνας.

Η πρώτη τουτού

Η Σουηδή Marie Taglioni (1804-1884), κόρη του Ιταλού χορογράφου Filippo Taglioni, ήταν χορεύτρια μπαλέτου, όπως και η μητέρα της. Ακολουθούσε σκληρή προπόνηση, υπό την καθοδήγηση του πατέρα της και στα 23 της χρόνια έγινε μέλος της Όπερας του Παρισιού. Το 1832, ο πατέρας της Taglioni χορογράφησε την παράσταση La Sylphide με πρωταγωνίστρια την ίδια. Ο Eugene Lami σχεδίασε το κοστούμι της για αυτή την παράσταση. Ήταν ένα σετ με φούστα τουτού από διάφανο ύφασμα σε σχήμα καμπάνας που έφτανε μέχρι τη μέση της γάμπας, και κορσέ, σε λευκό χρώμα.

Η Marie Taglioni στο La Sylphide

Ήταν μια ιστορική στιγμή για το μπαλέτο, καθώς συνδυάστηκε με την πρώτη εμφάνιση των πουέντ σε επαγγελματικό μπαλέτο στη σκηνή. Η tutu φούστα της Taglioni ήταν κατασκευασμένη από στρώσεις σκληρού σκελετού φορέματος ή πολύ κολλαρισμένης, καθαρής βαμβακερής μουσελίνας. Έτσι, η φούστα έδινε την ψευδαίσθηση ενός γεμάτου ρούχου που ήταν ελαφρύ και η μπαλαρίνα έμοιαζε να πετάει. Μέχρι τότε οι φούστες και τα φορέματα του μπαλέτου έφταναν μέχρι κάτω. Ο στόχος του κοντύτερου μήκους ήταν η ανάδειξη των απαιτητικών βημάτων της Taglioni στις πουέντ. Από τότε καθιερώθηκε αυτή η tutu φούστα ως η επίσημη ενδυμασία του μπαλέτου για τις γυναίκες και αποτελεί την Ρομαντική τουτού. Υπάρχουν αναφορές που αποδίδουν το βασικό σχέδιο της τουτού στον Hippolyte Lecomte που έκανε για την Pauline Montessu το 1827, με την Taglioni να κάνει τη φούστα γνωστή.

Η εξέλιξη της τουτού

Ο σχεδιασμός για τις φούστες τουτού, καθώς και η κατασκευή τους, επηρεάστηκαν τόσο από την αλλαγή των τεχνικών στοιχείων του θεάτρου, όπως ο φωτισμός, όσο και από τις συνεχώς εξελισσόμενες απαιτήσεις του κινητικού λεξιλογίου του μπαλέτου, αλλά και της μόδας και των οραμάτων του εκάστοτε χορογράφου. Αυτές οι αλλαγές βρήκαν εφαρμογή στο ύφασμα, το μήκος και το στυλ της τουτού.

Πιο συγκεκριμένα, στα τέλη του 18^ου αιώνα, τα θέατρα φωτίζονταν με κεριά, επομένως, οι τουτού ήταν κατασκευασμένες από βαρύ μεταξωτό ύφασμα, υφασμένο με μεταλλική κλωστή και στολισμένο με παγιέτες. Έτσι, άστραφταν στο φως των κεριών που τρεμοέπαιζε. Στις αρχές του 19^ου αιώνα, ο φωτισμός των θεάτρων αναβαθμίστηκε σε λάμπες γκαζιού, με αποτέλεσμα οι τουτού να κατασκευάζονται με ελαφρύτερα υφάσματα, καθώς η νέα φωτιστική συνθήκη έδινε φωτεινότερο αποτέλεσμα στο ρούχο και στον χώρο. Χρησιμοποιούσαν βαμβακερή μουσελίνα και γάζα, που πριν την βιομηχανική επανάσταση προμηθεύονταν μόνο από την Ινδία. Εφευρέθηκαν όμως και οι υφαντικές μηχανές και έτσι μπορούσαν να κατασκευάσουν και ‘μπομπίνες’, το σημερινό τούλι, που μέχρι τότε έφτιαχναν στο χέρι. Τέλος, σκλήραιναν τη μουσελίνα, τη γάζα και το τούλι με άμυλο από καλαμπόκι και σιτάρι και στη συνέχεια, τα έβαζαν σε στρώσεις για να δημιουργήσουν την τουτού.

Τα συγκεκριμένα υφάσματα ήταν εύφλεκτα, οπότε ο συνδυασμός τους με τις λάμπες γκαζιού ήταν επικίνδυνος. Οι σχεδιαστές προσέφεραν την επιλογή της εφαρμογής πυρίμαχων υλικών επάνω από την tutu, αλλά οι περισσότερες χορεύτριες μπαλέτου την απέφευγαν γιατί η φούστα έχανε τη λάμψη και την κινητικότητά της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό και τον θάνατο αρκετών χορευτριών που η φούστα τους ήρθε σε επαφή με τις λάμπες και έπιασε φωτιά. Γνωστό παράδειγμα αποτελεί η Emma Livry (1842-1863), μαθήτρια της Taglioni, που έχασε τη ζωή της 8 μήνες μετά την πρόβα στην Όπερα του Παρισιού, όπου η τουτού της πήρε φωτιά προκαλώντας της σοβαρά εγκαύματα.

Emma Livry

Όσο περνούσαν τα χρόνια και το κινητικό λεξιλόγιο των πουέντ αυξανόταν, και σε ποσότητα αλλά και σε απαιτητικότητα, δημιουργήθηκε η ανάγκη για κοντύτερες τουτού. Έτσι, εκτός από τις ρομαντικές, εμφανίστηκαν οι κλασσικές φούστες τουτού που διέθεταν μεγαλύτερη ποικιλία σχεδίων, καθώς επέτρεπαν και μεγαλύτερη ελευθερία πειραματισμού. Οι κλασσικές tutu δεν εξαφάνισαν τις ρομαντικές. Απλώς, πλέον μπορούσαν οι σχεδιαστές και οι χορογράφοι να επιλέξουν κάτι διαφορετικό που να ταιριάζει περισσότερο στον χαρακτήρα μπαλέτων που δεν ήταν τόσο ρομαντικά. Πάμε να τις δούμε.

Η κλασσική τουτού

Προς το τέλος του 19^ου αιώνα το βηματολόγιο των πουέντ συνέχισε να εξελίσσεται αισθητά και η τουτού ακολούθησε, φτάνοντας, σε μήκος, πάνω από το γόνατο. Αυτό επέτρεπε στις Ιταλίδες χορεύτριες να αναδεικνύουν τα πόδια τους και τα περίπλοκα βήματά τους στις πουέντ καθώς και νέα κινητικά στυλ, όπως το petit allegro και οι στροφές. Κάτω από την τουτού φορούσαν εσώρουχο με βολάν, για να διατηρήσουν την απαιτούμενη σεμνότητα της εποχής. Η κλασσική διαφοροποιήθηκε από το διάφανο αέρινο ύφασμα της ρομαντικής τουτού. Είχε πιο συγκεκριμένο σχήμα και σύνθετο στολισμό στον κορσέ. Αυτή η φούστα έγινε γνωστή από διάσημα μπαλέτα όπως Η Λίμνη των Κύκνων και η χρήση της επεκτάθηκε παγκοσμίως. Ιδιαιτέρως στο συγκεκριμένο μπαλέτο αρχικά δημιουργήθηκε σκάνδαλο το 1870, γιατί οι μπαλαρίνες εμφανίστηκαν με tutu που οριακά έκρυβε το πίσω μέρος.

Η Carlotta Brianza στον ρόλο της Aurora στην Ωραία Κοιμωμένη του Marius Petipa

Με την εισαγωγή του μπαλέτου στον 20^ο αιώνα οι tutu έγιναν ακόμη κοντύτερες και προστέθηκαν στρώσεις σκληρού υφάσματος που λειτουργούσε ως σκελετός και έτσι, δημιουργούνταν το εφέ του φουντώματος που προκαλείται από το σώμα. Μέχρι τότε οι μπαλαρίνες φορούσαν το ίδιο στυλ τουτού για οποιονδήποτε ρόλο. Τα Ballets Russes είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα παραδείγματα διαφοροποίησης από αυτό το μοτίβο και με στόχο την δημιουργία κοστουμιών που αντικατόπτριζαν το θέμα του μπαλέτου και του ρόλου. Συγκεκριμένα, ο Diaghilev επέλεξε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο της παράστασης The Firebird (Το Πουλί της Φωτιάς) το 1910, ένα παντελόνι και μία τουνίκ με φτερά. Στην επόμενη εκτέλεση, του ίδιου έργου από την ίδια ομάδα, το πρωταγωνιστικό κοστούμι ήταν τουτού αλλά και πάλι διαφοροποιημένη από την κλασσική.

Η tutu φούστα της δεύτερης εκδοχής του The Firebird, καθώς και αυτή στην αναβίωση της The Sleeping Beauty (Η Ωραία Κοιμωμένη), με όνομα The Sleeping Princess, παρουσιάζουν όμοια στοιχεία εμπνευσμένα από τα στυλ του 1890 και 1920. Είναι και οι δύο χαμηλόμεσες και το πλατύ μέρος τους ξεκινάει από τα κόκαλα της λεκάνης και όχι από τη μέση. Έτσι, τα Ballets Russes καθιέρωσαν το προσωπικό τους στυλ τουτού.

Lubov Egorova. The Sleeping Princess (Ballets Russes). 1921

Αλλά ο πειραματισμός της εποχής δεν σταμάτησε στα Ballets Russes. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η μοντέρνα τουτού που σχεδίασαν οι κονστρουκτιβιστές Naum Gabo και Antoine Pevser το 1927 για την παράσταση Le Chatte του Balanchine. Αυτή η tutu είχε μια επιπλέον φούστα από πάνω από διάφανο πλαστικό υλικό.

Le Chatte – Balanchine

Με βάση το στυλ τους διαχωρίστηκαν σε διαφορετικές κατηγορίες. Στις κλασσικές φούστες tutu ανήκουν οι:

• Pancake tutu
• Powder puff/Balanchine/American tutu (φουντωτή)
• Bell tutu (καμπάνα) που είναι εμπνευσμένη από τους πίνακες του Degas. Είναι κοντή και σκληρή αλλά δεν υποστηρίζεται από συρμάτινο στεφάνι. Έχει τούλινες στρώσεις με πιέτες κάτω από το επάνω επίπεδο που είναι πιο μαλακό και μακρύ. Έτσι επιτυγχάνεται το σχήμα της καμπάνας.
  

  The Star. Edgar Degas

• Platter tutu (ταψί)

Τέλος, υπάρχει και η τουτού προπόνησης, για το μάθημα, που αποτελείται απλά από μερικές σειρές τούλι. Όταν όμως η προπόνηση αφορά πρόβα για συγκεκριμένους ρόλους παράστασης, προτείνουμε να φοράτε μια τουτού προπόνησης που να έχει το στυλ, το μέγεθος και το βάρος της αντίστοιχης που θα φορεθεί στην παράσταση. Αυτό είναι σημαντικο γιατί αυτοί οι παράγοντες της τουτού επηρεάζουν σημαντικά την κίνηση και την ισορροπία της μπαλαρίνας καθώς και τη συνεργασία της με τον παρτενέρ.

Η Pancake τουτού

Πιστή στο όνομά της αυτή η τουτού μοιάζει με pancake. Είναι κοντή, σκληρή, κάθεται ευθεία στο ύψος της λεκάνης και υποστηρίζεται με ένα συρμάτινο στεφάνι ανάμεσα στις στρώσεις από τούλι, για να διατηρεί το σχήμα της. Ο προάγγελός της εμφανίστηκε το 1930 με ’40, όπου εισήχθησαν οι πιο κοντές τουτού, τα αισθητά πιο εφαρμοστά κορμάκια, η μπάσκα και το λεγόμενο ‘πιάτο’ που είναι αυτή η επίπεδη, σταθερή τουτού. Η φούστα της Alicia Markova στον ρόλο Sugarplum Fairy της παράστασης The Nutcracker (Ο καρυοθραύστης), του 1941, είναι ένα παράδειγμα της πρώιμης pancake tutu.

Alicia Markova, Sugarplum Fairy. The Nutcracker

Η Powder Puff τουτού

Η φουντωτή αυτή φούστα τουτού έχει πάρει το όνομά της, λόγω παρόμοιου σχήματος, από το σφουγγαράκι που χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή για να εφαρμόσουν την πούδρα στο πρόσωπό τους.

Εργαλείο μακιγιάζ powder puff

Αυτό το στυλ πρώτη εισήγαγε στον κόσμο του μπαλέτου, η σχεδιάστρια κοστουμιών χορού Barbara Karinska. Ο George Balanchine ήθελε, για την παράσταση Symphony in C, μια τουτού που να επιτρέπει στο κοινό να βλέπει τα πόδια των χορευτριών, ανεμπόδιστα από μεγάλες βαριές φούστες. Έτσι η Karinska σχεδίασε μια φούστα πιο μικρή σε διάμετρο, κοντύτερη και ελαφρύτερη, αφού σε αντίθεση με τις άλλες κλασσικές τουτού που αποτελούνταν από 9 στρώσεις τούλι και σύρμα, αυτή είχε μόλις 6 με 7 και δεν διέθετε συρμάτινο στεφάνι σταθεροποίησης.

Η Karinska ήταν σχεδιάστρια κοστουμιών για τον χορό, τον κινηματογράφο, το θέατρο και την όπερα, αλλά, από το 1930, την κέρδισε τελικά το μπαλέτο. Επομένως η powder puff tutu δεν ήταν η πρώτη της καινοτομία.

Symphony in C. Powder puff τουτού

Μέχρι το 1960 οι τουτού είχαν κοντύνει ακόμη περισσότερο λόγω της εξέλιξης της χορευτικής τεχνικής αλλά και της χορογραφίας. Αναδείκνυαν με νέους τρόπους τα αθλητικά άκρα των χορευτριών και την κίνησή τους. Πλέον υπάρχει μεγάλη ελευθερία επιλογής και πληθώρα στυλ τουτού. Χορογράφοι και σχεδιαστές συνεργάζονται και επιλέγουν την κατάλληλη τουτού, πάντα με γνώμονα το θέμα και το ύφος του έργου. Κάποιοι την κλασσική οδό, ενώ άλλοι πειραματίζονται περισσότερο με το σχήμα και το στυλ. Για παράδειγμα, το 1996, ο Stephen Galloway σχεδίασε για την παράσταση του William Forsythe, The Vertiginous Thrill of Exactitude, τουτού από ελαστικό ύφασμα και συρμάτινο στεφάνι, σε σχήμα δίσκου.

The Vertiginous Thrill of Exactitude. William Forsythe

Από που πήρε το όνομά της η φούστα τουτού;

Η λέξη tutu δεν είναι καταγεγραμμένη πουθενά, ούτε αυτόνομη ούτε συσχετισμένη με τη φούστα, πριν από το 1881. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές και αναφορές για την απόκτηση του ονόματός αυτούς.

1. Η πρώτη φούστα τουτού δεν είχε πολλές σειρές τούλι. Είχε μόνο δύο. Επομένως, επιλέχθηκε μια συλλαβή και επαναλήφθηκε 2 φορές tu-tu.
2. Μια άλλη εκδοχή αποδίδει την ονοματοδοσία στην Γαλλική λέξη ‘cucu’ που την χρησιμοποιούσαν για να αναφερθούν στους γλουτούς μπροστά στα παιδιά. Είναι η αντίστοιχη λέξη του ‘ποπός’ στα ελληνικά. Αυτή η λέξη συνδέθηκε με τη συγκεκριμένη φούστα γιατί όσο άρχισε να κονταίνει τόσο πιο εμφανής ήταν ο ποπός και χρησιμοποιούσαν τα εσώρουχα με τα βολάν που αναφέρθηκε παραπάνω, για να τον κρύψουν. Και γενικά ήταν ένα ρούχο που εφαρμοζόταν σε εκείνη την περιοχή του σώματος.
3. Η τρίτη εκδοχή είναι προβληματική και προσβλητική για όλες τις επαγγελματίες και μη χορεύτριες μπαλέτου που αφιέρωναν το σώμα, το μυαλό και την ψυχή τους στην τέχνη τους, γεγονός που δεν εκτιμήθηκε από τους συγκεκριμένους ‘ανθρώπους’ που αναφέρονται σε αυτή την εκδοχή. Αναφέρεται λοιπόν ότι προήρθε από την Γαλλική λέξη ‘cul’ που είναι η μη ευγενική προσφώνηση του ‘ποπού’. Οι πλούσιοι άντρες που κάθονταν στις μπροστινές θέσεις της Όπερας του Παρισιού, με στόχο να παρακολουθήσουν το ‘σκανδαλώδες’ θέαμα του συγκεκριμένου σημείου του σώματος, έδιναν χτυπήματα στο πίσω μέρος της τουτού όταν συναντούσαν τις χορεύτριες, και έβγαλαν τη φράση ‘pan pan tutu’ που σημαίνει ‘θα σου χτυπήσω τον πισινό’.

Η παγκόσμια ημέρα tutu

Η ιστορία ευτυχώς διέψευσε όσους προσπάθησαν, με πρόθεση ή όχι, να υποβαθμίσουν την τέχνη του μπαλέτου και τον ενδυματολογικό του κώδικα. Έτσι, καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Τουτού στις 2 Φεβρουαρίου. Αυτή τη μέρα γιορτάζουμε αυτό το κοστούμι που έχει αντέξει στον χρόνο και παραμένει εμβληματικό στοιχείο του μπαλέτου αλλά και μια διαχρονική επιλογή που μεταφέρθηκε και στην μόδα, εκτός χορού. Μπορεί αυτή η γιορτή να έχει πάρει το όνομα του κοστουμιού, αλλά αυτό αποτελεί ένα σύμβολο για τον εορτασμό της ίδιας της τέχνης του μπαλέτου και της κοινότητάς του. Έτσι, μέσω της παγκόσμιας ημέρας τουτού, δίνεται η ευκαιρία στους ανθρώπους μέσα και έξω από την κοινότητα να προσφέρουν την εκτίμησή τους για την τέχνη, τον δρόμο που έχει διανύσει και ακόμη διανύει για να καθιερωθεί ως τέχνη και επάγγελμα και ως μια αξιόλογη εκπαιδευτική επιλογή για όλους τους ανθρώπους που επιθυμούν να ασχοληθούν με το μπαλέτο. Μέσα από αυτή τη γιορτή μπορούν χορευτές και μη, να μοιραστούν και να επικοινωνήσουν το πάθος τους για το μπαλέτο, και να κινητοποιήσουν όσα άτομα διστάζουν να το δοκιμάσουν.

Εκτός από τις γυναικείες, στο website της Verdi θα βρεις και φούστα τουτού παιδική.

Ανακάλυψε επίσης όλα τα γυναικεία κορμάκια μπαλέτου και τα γυναικεία μαλακά παπουτσάκια μπαλέτου, που διαθέτει η εταιρεία μας.

Διάβασε ακόμη το άρθρο Κορμάκια Μπαλέτου: Η ιστορία και επισκεψου την σελίδα με τα custom made κοστούμια της εταιρείας μας για να παραγγείλεις το δικό σου.

ΠΗΓΕΣ

pointemagazine.com

dancemagazine.com

dresstorian.com

pbt.org

jadeharrisonschoolofdance.co.uk